توافق ایران و ترکیه و برزیل در خصوص نحوه غنی سازی اورانیوم ایران، گامی به پیش در حل و فصل مساله هسته ای ایران به شمار می رود. روز گذشته وزرای خارجه سه کشور ایران، ترکیه و برزیل در تهران توافق کردند که 1200 کیلوگرم اورانیوم کم غنی شده ( با غلظت 3.5 درصد ) ایران در ترکیه به امانت گذاشته شود تا در ازای آن 120 کیلوگرم اورانیوم غنی شده با غلظت تقزیباً 20 درصد تحویل ایران داده شود. هر چند که این توافق می تواند زمینه ساز حل و فصل مساله هسته ای ایران باشد، ولی همه چیز به توافق نهایی بین ایران و گروه وین ( آمریکا، روسیه ، فرانسه و آژانس بین المللی انرژی اتمی ) بستگی دارد. توافق اخیر همچنین حاکی از آن است که تمایل محمود احمدی نژاد به حل و فصل صلح آمیز مساله هسته ای ایران، بر رای اصولگرایانی که پیش از این مانع از مبادله سوخت هسته ای بین دو کشور ایران و روسیه شده بودند، غلبه یافته و هم از این روست که اینک نظام جمهوری اسلامی در بالاترین سطوح تصمیم گیری خود، با تحویل اورانیوم غنی شده به ترکیه موافقت می کند.

حسین سلیمی، استاد روابط بین الملل در دانشگاه علامه طباطبایی، درباره توافق ایران و ترکیه و برزیل می گوید: " این توافق نشانه سازگاری بیشتر ایران با نظام بین الملل است. یعنی حرکت ایران از سمت تعارض همه جانبه به سمت مدلهای همکاری و سازگاری بیشتر با نظام بین الملل. "

وی در پاسخ به این سئوال که آیا توافق کنونی جمهوری اسلامی با ترکیه و برزیل ناشی از تغییر موضع احمدی نژاد و اتخاذ همان شیوه اصلاح طلبان در حل و فصل مساله هسته ای ایران نیست؟، می گوید: : " هنوز زود است که بگوییم این همان شیوه اصلاح طلبان است اما شیوه کنونی دولت ایران به مساله هسته ای، تقریباً شبیه همان شیوه اصلاح طلبان است. "

اما عباس سلیمی نمین، روزنامه نگار هوادار دولت احمدی نژاد، در این باره می گوید: " در این زمینه شورای عالی امنیت ملی تصمیم می گیرد. در این شورا نماینده رهبری حضور دارد و رئیس جمهور هم تنها یک رای دارد. این تصمیمات با نظر رهبری قطعی می شود. "


به نظر سلیمی نمین، " احمدی نژاد تغییر موضعی نداشته است زیرا او تصمیم نهایی را اتخاذ نمی کند. " وی می افزاید: " در گذشته بحث توقف غنی سازی در میان بود اما الان بحث درصد آن مطرح است. بحث کنونی ما راجع به غنی سازی 20 درصد است. یعنی اینکه خودمان به تنهایی این کار را انجام دهیم یا به نظر سایر کشورهای جهان هم در این زمینه توجه کنیم. "

وی در خصوص تفاوت و شباهت شیوه دولت احمدی نژاد با شیوه اصلاح طلبان در حل و فصل مساله هسته ای ایران می گوید: " اصلاح طلبان مرعوب غرب بودند و می گفتند چون آمریکا به ما حمله می کند، باید غنی سازی را متوقف کنیم. اما از آنجایی که حرف آنها آخرین حرف نظام حمهوری اسلامی نبود، موضع آنها نیز در نظام حاکمیت نیافت. ملت هم به موضع آنها حساسیت داشت زیرا مرعوب بودن در برابر غرب حد یقف ندارد. "

حسین سلیمی درباره نتایج توافق ایران و ترکیه و برزیل می گوید: " این توافق می تواند دست ایران را برای تحقق تکنولوژی بالاتر در چرخه سوخت هسته ای باز کند. در ایران تکنولوژی غنی سازی در سطح محدود وجود دارد. حجم کنونی اورانیوم غنی شده در ایران، در حدی نیست که نیازهای ایران را رفع کند و حتی شاید در نیروگاههای ایران قابلیت استفاده هم نداشته باشد اما توافق کنونی می تواند راهگشای ایران برای رسیدن به مراحل بالاتری از تکنولوژی هسته ای باشد. "

وی البته می افزاید : " الان زود است که درباره موفقیت این توافق قضاوت کنیم. تا زمانی که گروه وین و آژانس بین المللی انرژی اتمی با این توافقنامه موافقت نکنند، معلوم نیست که توافق ایران و ترکیه و برزیل اجرایی شود. شاید عدم پذیرش این توافق از سوی آنها، دور تازه ای از تعارض میان ایران و نظام بین الملل را ایجاد کند. "

اما عباس سلیمی نمین درباره پیامدهای توافق ایران و ترکیه و برزیل چنین می گوید: " نکته مهم در این میان این است که دیگر غرب در مساله هسته ای ایران حرف اصلی را نمی زند. ما الان داریم با کشورهایی معامله می کنیم که صحنه بازی را عوض می کنند. مواضع برزیل و ترکیه متفاوت از مواضع کشورهای دارای حق وتو است. هر چه صحنه بازی وسیع تر شود و از حاکمیت مطلق کشورهای دارای حق وتو بر شورای امنیت سازمان ملل بکاهیم، قدرت مانور ما هم بیشتر خواهد شد. توافق کنونی ایران با دو کشور ترکیه و برزیل می تواند چنین نقشی ایفا کند. "

با این حال وی معتقد است که نقش مثبت این توافق تنها زمانی عملی و آشکار می شود که " ایران تضمین های لازم را اخذ کند. " وی در این باره می گوید: " اگر تضمین های لازم را بگیریم، در نتیجه به میدان آوردن دو کشور برزیل و ترکیه و کنشگر ساختن آنها در حل و فصل مساله هسته ای ایران، نه تنها از قدرت نقش آفرینی کشورهای دارای حق وتو کاسته ایم بلکه حق خودمان در غنی سازی اورانیوم را نیز همچنان حفظ کرده ایم. "

مطابق رای سلمیمی نمین، دلیل عدم موافقت ایران با تحویل اورانیوم 5/3 در صد به روسیه و تحویل گرفتن اورانیوم 20 درصد از این کشور را باید در راستای تمایل ایران به ورود بازیگران جدید به صحنه اختلافات هسته ای اش با جهان غرب ارزیابی کرد؛ بازیگرانی که دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل نیستند.

اما حسین سلیمی در این باره می گوید: " ما از جزئیات توافق ایران و روسیه مطلع نیستیم. فقط محل تبادل اورانیوم غنی شده مهم نیست بلکه چگونگی و زمان تبادل و نیز امکان نظارت ایران بر سوخت هسته ای هم مهم است. بنابراین به نظر می رسد جزئیاتی وجود دارد که ما از آنها بی اطلاعیم و همین جزئیات عامل مخالفت ایران با تحویل 1200 کیلو اورانیوم غنی شده 5/3 درصد به روسیه و موافقتش با تحویل همین میزان اورانیوم به ترکیه بوده است. "

وی درباره چرایی عدم توافق ایران و روسیه و توافق ایران و ترکیه می افزاید: " نکته مهم شرایط متحول بین المللی است. شرایط امروز با شرایط زمان مذاکرات ایران و روسیه متفاوت است. نوع جدید تحریم ها و نیز تغییر نگرش ها در نظام بین الملل درباره نحوه تعامل با ایران، از عوامل تاثیرگذار در این زمینه اند. اگر تا چند وقت پیش زمینه های تعامل بین ایران و نظام بین الملل وجود داشت، در چند ماه اخیر اوضاع به گونه ای شده بود که نظام بین الملل در حال حرکت به سمت تعارض کامل با ایران بود. "

وی همچنین تغییر نگرش اصولگرایان را نیز از عوامل موثر در توافق ایران و ترکیه وبرزیل می داند و در این باره می گوید: " در بین اصولگرایان هم این گرایش تقویت شده که شاید پاره ای از منافع ایران در تعامل سازنده تر با نظام بین الملل بیشتر قابل تخقق باشد و ظاهراً امروز این نگاه در سیاست خارجی ایران در حال ایفای نقش بیشتری است. "
عصر ايران